Ég verð að segja það að ég skil ekkert í umræðunni á Íslandi hvað varðar Ice-save málið.

Hafandi búið í Þýskalandi undanfarin ár og þekkjandi þá sögu sem þar liggur hryllir mér meiraðsegja á köflum málflutningurinn.

InDefence hópurinn samanstendur af fólki heldur betur tengdu inn í pólitík. Einn af forsprökkunum er formaður framsóknarflokksins, annar er í framvarðarsveit Sjálfstæðisflokksins og svo mætti lengi telja, þannig hin ópólitíska míta á sér ekki stoð í raunveruleikanum.

Framsetning hópsins á skilaboðum sínum (ég er ekki terroristi) var líka forkastanleg. Myndir af hvítu fólki með skilaboðunum "ég er ekki terroristi" kallar algerlega og réttlætanlega fram ímyndir um kynþáttahyggju. Ég tók undir með hópnum til þess að byrja með en um leið og ég sá þessar myndir og fylgdi málflutningi hópsins eftir þá hryllti mér við. Illa farið með að mörgu leyti góðan málstað.

En að Ice-save málinu.

Það er engin spurning að þarna er mikið réttlætismál. Illa ígrundaðar viðskiptahugmyndir og hrikaleg framganga forsvarsmanna Landsbankans í þessu máli kalla vissulega á ítarlega skoðun. En hinsvegar er ekki hægt að líta framhjá því að það er á könnu ríkisins, ekki fyrirtækjanna sjálfra, að fara með eftirlit með þeim.

Það hefði átt að vera eftirlitsstofnunum klárt að þarna væru um hættulegt athæfi að ræða og átt að koma fyrr og skýrar í veg fyrir það. En þeirri skildu var ekki sinnt og því fór sem fór.

Auðvitað er ekki sanngjarnt að byrgðar þessarar hrikalegu yfirsjónar lendi á landsmönnum, börnum þeirra og barnabörnum en það er því miður óumflýjanleg staðreynd að svo verði að vera. Og það er ekki vegna þess að útlendingarnir séu svo vondir, heldur vegna þess að íslenskir viðskiptamenn hegðuðu sér eins og ræningjar í skjóli íslenskra stjórnvalda og því falla byrgðarnar á íslenks stjórnvöld - sem leiðir svo af sér að þær falla á íslenskan almenning.

Að semja ekki mun sýna umheiminum að við ætlum að viðhalda ábyrgðarlausum stjórnháttum, ætlum ekki að taka á byrgð á mistökum okkar og gefum skít í umheiminn.

Með öðrum orðum, við munum einangrast og það á tíma þegar við þurfum meira en nokkru sinni fyrr á umheiminum að halda.

Skiljanlega koma nú fram mótrök og benda á ömurlega framkomu breskra stjórnvalda í okkar garð og telja að þeirra hegðun réttlæti svipaða hegðun frá Íslendingum í þeirra garð.

Þessi röksemd er algerlega á viligötum. Annarsvegar tekur hún ekki raun-pólitík með í reikninginn (sem ósanngjarnt eins og það er leyfir svokallaðan double moral milli sterkra ríkja annars vegar og veikra hinsvegar) og hinsvegar lítur hún framhjá þeirri staðreynd að við berum hluta sektarinnar sjálf.

Bresk stjórnvöld sem stóðu veikum fótum og fengu allt í einu upp í hendurnar fréttir um að lítil eyja í atlandshafinu sem hefði grobbað sig af því árum saman að vera betri viðskiptamenn og verið að kaupa upp breska smásölu með skuldsettum yfirtökum væri nú annars vegar að lofa að verja fjármagnseigendur á heimamarkaði og hinsvegarfengu þeir staðfestar fréttir af stórfelldum fjármmagnsflutningum frá landinu.

Þegar haft er í huga að á bakvið þessar innistæður standa þúsundir einstaklinga með ævisparnaðinn sinn, sveitarfélög og líknarfélög margskonar þá er kannski ekki skrítið að bresk stjórnvöld hafi tekið ákvörðun sem í baksýnisspeglinum var ekki rétt en miðað við forsendurnar á þeim tíma voru það, sérstaklega vegna þess að þau vissu það að í skjóli stærðar sinnar þá kæmust þeir upp með það.

Ég efast ekki um að íslendingar myndu rísa upp til handa og fóta ef spilinu yrði snúið við. Ef þetta væri spurning um ævisparnað þinn og minn og peninga krabbameinsfélagsins. Þá myndum við líka kalla á aðgerðir og vilja fá peningana til baka.

Þegar allt kemur til alls þá er lífið þannig að maður verður að bera ábyrgð á gjörðum sínum. Og í þessu tilfelli bera íslensk stjórnvöld ábyrgð á vanrækslu sinni. Þau geta svo leitað réttar síns gegn þeim einstaklingum og félögum sem þeim mistókst að hafa eftirlit með.

Og þetta er líka hluti af stærri mynd. Við viljum vera hluti af alþjóðasamfélaginu. Og til þess að vera það þá verður maður að vera trúverðugur. Þegar maður hegðar sér eins og ribbaldi þá verður komið fram við mann eins og ribbalda.

Það eina sem þjóðir eiga í alþjóðasamskiptum, svo ég tali nú ekki um örríki eins og Ísland, er orðspor þeirra. Og það verðum við að verja, sérstaklega þegar það er líka hið rétt og ábyrga í stöðunni.

Auðvitað getur sú staða komið upp að við hreinlega getum ekki borgað þessar skuldbindingar. Að staða íslenska ríkissins, með uppsöfnuðum skuldum vegna hrunsins, verði þannig að ríkið geti ekki staðið við skuldbindingar sínar (og þetta er raunverulegur möguleiki) þá verðum við að endursemja við skuldunauta okkar. Ef að trúverðuleiki okkar er í lagi, ef við höfum sýnt ábyrga hegðun og orðsporið sem af okkur fer sé að við höfum staðfestlega staðið við okkar í lengstu lög, þá munum við eiga raunverulega möguleika að semja og halda stöðu okkar í alþjóðasamfélaginu - sem hluti af því en ekki útlagi.

Hvað varðar mögulega málsókn sem við höfum gefið frá okkur þá eru svona mál ekki eins og í einkamálum þar sem einn aðilinn kærir hinn og dómari úrskurðar. Báðir aðilar þurfa að vera sammála um málsóknina til þess að niðurstaðan sé bindandi. Annars væri þetta bara álit sem rétturinn myndi skila og slíkt myndi bara skilja deiluna eftir í lausu lofti. En á sama tíma hefðum við ekki aðgang að fjármagni, íslensk fyrirtæki byggju við minni tiltrú, krónan væri hluti af ótraustverðu hagkerfi og nágrannaþjóðir okkar væru ólíklegri en ella til þess að lána okkur ef á sama tíma við værum í málsókn gegn þeim.

Þegar allt er tekið saman þá hlýtur það að liggja í augum uppi að við verðum að semja um þetta mál en ekki hegða okkur eins þjóð sem neitar að bera ábyrgð á gjörðum sínum - og skapar sér þannig óvild vinaþjóða sinna og leggur grunninn að því að við endurtökum leikinn - því þannig er mannskepnan, þegar hún þarf ekki að bera ábyrgð á gjörðum sínum þá endurtekur hún leikinn.

Þorleifur Örn