Góða kvöldið

Ég hef verið að hugleiða mikið um sannleikann, upplifunina.

Hvað er satt? Hvað er sviðsett? Hver er munurinn?

Ég var í kvöld í leikhúsinu þar sem ég sá hinn stórmerkilega hóp Rimini Protokoll.

Þessi hópur hefur mikið verið að vinna með mörk raunveruleikans og uppspunans, leikhússins (hins framsetta - uppstillta) og lífsins sem leikhúsið fjallar um ("Raunveruleikinn").

Fyrir nokkrum árum settu þeir upp sýningu um dauðann þar sem þeir fegnu til liðs við sig fólk sem vinnur við dauðann, útfararstjóra, líksnyrta og svo framv. og fengu þau til þess að segja áhorfendunum frá.





Einnig tók ég þátt í sýningu þeirra, Call cutta, þar sem maður var sendur af stað í göngutúr um Berlín undir leiðsögn indverskar símastúlku sem aldrei hafði til Berlínar komið. Sú fékk að sjá mann í video af og til á leiðinni, reyndi jafnvel við mann á meðan hún sagði manni sögur af Indverjum í Berlín. Þetta var alveg mögnuð upplifun.

Og ég var að koma þaðan af nýjustu sýningu þeirra, Wallenstein. Wallenstein er verk eftir Schiller, eins af höfuðskáldum Þýskalands. Ekki hafði nú verkið mikið um Wallenstein að segja en hins vegar þá voru í sýningunni einstaklngar úr þeirri borg sem verkið var sett upp í, Mannheim. Þar á meðal pólitíkus sem hafði verið hafnað sem bæjarstjóra þar af eigin flokksmönnum í leynilegri atkvæðagreiðslu.

Pólitíkus þessi fór í gegnum það hvernig hann hafði hannað ímynd sína. Til dæmis setti hann myndir af sér í bækling þar sem hann var að faðma hunda sem hann ( sem hann átti ekki en fékk lánaðan hjá frænda sínum) til þess að höfða til dýavina, hann birtir myndir af sér eldandi "uppáhalds" matinn sinn, spagettí með tómatsósu (sem honum finnst vont en samk. könnun þá höfðar það til flestra), myndir af stórfjölskyldunni til þess að höfða til fjölskyldufólks (hann bauð systrum sínum í heimsókn sem eiga 6 börn en hann á engin sjálfur) og þetta allt í ljótasta bæklingi sem ég hef séð.

Þarna voru líka þýskir og amerískir hermenn sem fjölluðu um hvernig þeir höfðu tekið þátt í morðum á almennum borgurum (þó svo auðvitað voru þeir þá að reyna að stoppa það).

Lögreglumaður úr Stasí

Kona sem rekur date service sem stöðvaði sýninguna af og til til þess að svara í símann og ráðleggja kúnnum í sambandi við kynlíf og sambönd (kúnnarnir vissu ekki að þeir væru í beinni)

Að ógleymdri heimavinnandi stjörnukortakonunni sem skilgreindi þátttakendur á meðan sýningunni stóð.

hvað hefur þetta með upplifun á raunveruleika að gera? Jú, ég hef ekki hugmynd um hvort allt það sem ég heyrði á sviðinu er satt. Og í raun skiptir það ekki máli, ég má ráða. Annaðhvort er þetta satt og ég trúi því eða ég ákveð að þetta sé lygi og trúi því ekki. En valið er mín megin.

Og í raun þá dregur það ekkert úr sögunum á sviðinu ef þær eru sannar eða ekki, þær voru góðar sögur sem ég fékk að heyra í kvöld. En það er búið að taka frá mér vissuna að þetta sé uppspuni.

En var þetta áhugavert leikhús? Þar er ég ekki svo viss. Því þó svo ég gæfi mér það að þetta væri allt satt þá breytir það ekki því að þarna stóðu manneskjur á sviðinu sem greinilega vissu hvenær þær ættu að segja það sem þær sögðu. Þær voru ekki í súpermarkaðnum að kaupa inn klukkan 20.00 í kvöld heldur stóðu þær í leikhúsinu og því er þetta vissulega uppstillt, og því verður það sem fram fór að vissu leyti að óraunveruleika, þó svo það hafi verið raunverulegt.

Leikhúsið getur ekki verið annað en uppspuni sem leyfir sér að ganga útfrá þeim óskrifaða sáttmála að allir í salnum trúi því á einhverju leveli að það sem fram fer sé sannleikur.

Þegar það er svo sannleikur sem fram fer á sviðinu þá ruglast þessi mörk því að því er haldið að mér að ég eigi að trúa því sem fram fer vegna þess að það, ólíkt hinum verkunum, sé satt. En það er ekki sannara en svo að þau eru stödd á sviði í leikhúsi á tilsettum tíma í búningum.
Bætir það einvherju við ef þetta eru raunverulegar manneskjur? Og eru þær raunverulegar manneskjur þegar þær standa á sviðinu? Eru þær ekki þær umfram allt myndir sem þær varpa frá sér í þessari situation?

Ég heyrði það eftir á hjá mörgum að þetta hefði verið frábært því að það snerti fólk svo mikið að þetta var raunverulegt fólk. En ég er viss um að góðir leikarar hefðu getað farið betur með sögurnar, að gottskáld hefði gert sér meiri mat úr efniviðnum og eftir hefði staðið sterkar upplifun en ég varð fyrir í kvöld, þrátt fyrir óraunveruleikann sem hefði átt sér stað.

Ég held að þetta tengist ótta sem teigir sig um samfélag óraunveruleikans, það eru allir að leita að hiu ekta, því að tilvera þeirra er ekki ekta lengur. Og því er það svo sterk upplifun að í kvöld hafi verið ekta fólk með ekta sögur.

Ef fólk myndi hinsvegar sættast við óraunveruleikann sem er hinn nýji raunveruleiki þá gæti leikhúsið verið ekta, fyrir því.

Og það hefur leikhúsið sem bíó aldrei nær. Að þrátt fyrir það að bíó sé afmynd af raunveruleikanum þá er hann kaldur, valinn og varpaður á meðan í leikhúsinu eru manneskjur á sviðinu og þó svo að þær séu að leika manneskjur, með fyrirframskrifaðan texta, þá eru þær eftir allt ekta, manneskjurnar sjálfar.

Og það er raunveruleiki.

Góða nótt

Þorleifur Örn Arnarsson